Friese taal - mondeling onderwijs - kerndoel 18

• taalaanbod is afkomstig van de leraren, van klasgenoten, van mensen buiten de school en van audiovisuele informatiebronnen zoals cd, cd-rom, (school)radio en -tv en internet

als groep 1/2

als groep 3/4

als groep 5/6

• eenvoudige, korte monologen, (interactief) voorgelezen teksten
• dialogen
• gesprekken in kleine groep en grote groep (met leraar)

• korte monologen, (interactief) voorgelezen teksten
• dialogen
• gesprekken in kleine groep zonder leraar
• (leer)gesprekken in kleine en grote groep met leraar

als groep 3/4 +

• langere monologen, (interactief) voorgelezen teksten

als groep 5/6 +

• complexere monologen waarbij lengte er niet toe doet (geldt voor gevorderden), (interactief) voorgelezen teksten
• voor beginnende taalleerders van het Fries zijn de teksten minder lang en complex

• verhalende en informatieve teksten
• korte instructieve teksten komen ook voor, in de vorm van (gedrags)aanwijzingen bijvoorbeeld
• informatieve teksten komen af en toe voor

als groep 1/2 +

• de instructieve teksten zijn vooral (gedrags)aanwijzingen en instructies (bij het leren lezen en rekenen bv.)

als groep 3/4 +

• vooral informatieve, verhalende en instructieve teksten
• ook betogende teksten

als groep 5/6 +

• luisteren naar verhalende en instructieve teksten komt ook voor

• luisterdoelen hebben vooral betrekking op zich ontspannen/amuseren en erachter komen hoe iets te doen of te maken (geïnstrueerd worden)
• zo nu en dan gaat het om het verwerven van informatie

als groep 1/2

als groep 3/4 +

• zich op de hoogte stellen van mening(en) / zich een mening vormen en op overtuigd of overgehaald worden

als groep 5/6

• de taaluitingen in de luisterteksten doen een beroep op het begrijpen van zowel eenvoudige als complexe cognitieve taalfuncties; ze zijn contextafhankelijk: hier en nu

als groep 1/2 +

• ze zijn redelijk contextafhankelijk: hier en nu, nabije omgeving en nabije toekomst/verleden

als groep 3/4 +

• ze zijn niet altijd contextafhankelijk: ze kunnen ook betrekking hebben op omgeving, verleden en toekomst die minder nabij is

als groep 5/6 +

• ze zijn niet contextafhankelijk: ze kunnen ook betrekking hebben op omgeving, verleden en toekomst die ver is

• alle teksten hebben/krijgen veel visuele en auditieve ondersteuning (d.m.v. platen, voorwerpen, gebaren, mimiek, stemgebruik, intonatie)

als groep 1/2 +

• geldt voor de meeste teksten

• bij abstracte onderwerpen visuele ondersteuning
• voor gevorderden is auditieve en visuele ondersteuning vanuit de context niet meer altijd nodig, voor beginners wel

als groep 5/6

• de langere teksten hebben een eenvoudige structuur; ze zijn voornamelijk chronologisch opgebouwd en bevatten herhalingen

• de langere teksten hebben zowel eenvoudige als complexe structuren, bijvoorbeeld chronologische en vraag-antwoordstructuren

• de teksten hebben zowel eenvoudige als complexe structuren, bijvoorbeeld chronologische en vraag-antwoordstructuren, vergelijkings-, tegenstellings- en voorbeeldstructuren en oorzaak-gevolg- en middel-doelrelaties

als groep 5/6 +

• ook redengevende, voorwaardelijke en concessieve tekststructuren en probleem-oplossingsrelaties

• zinnen zijn kort en eenvoudig

• zinnen zijn niet te lang, eenvoudig, meestal enkelvoudig

• zinnen zijn langer; samengestelde zinnen komen ook voor

• voor gevorderde taalleerders van het Fries doet de zinslengte er niet toe; samengestelde zinnen komen vaak voor; voor beginners zijn de zinnen niet te lang

• de onderwerpen van de teksten zijn dichtbij, ze gaan over het hier en nu, zijn contextgebonden en concreet, vooral rond concrete voorwerpen of handelingen; de afstand tussen onderwerp en luisteraar is klein

• de onderwerpen van de teksten zijn dichtbij, ze gaan over het hier en nu of over nabije omgeving, nabije toekomst/verleden; de verschijnselen en concepten worden al wat complexer en abstracter; de afstand tussen onderwerp en luisteraar is klein

• de onderwerpen worden minder contextgebonden; ze hebben ook betrekking op verleden en toekomst en op omgeving die minder nabij is; er komen steeds meer complexe en abstracte onderwerpen voor (bv. bij de zaakvakken of tijdens reflectiemomenten); de afstand tussen onderwerp en luisteraar wordt groter

• de onderwerpen zijn lang niet altijd contextgebonden; het gaat vaak om abstracte onderwerpen; de afstand tussen luisteraar en onderwerp breidt zich verder uit

• onder aansturing van de leraar luisterstrategieën inzetten

• met hulp van de leraar luisterstrategieën inzetten

• onder aanmoediging van de leraar luisterstrategieën inzetten en eventueel met hulp

• zoveel mogelijk zelfstandig luisterstrategieën inzetten

• voorspellen is vooral op macro- en mesoniveau. Voorspellingen op microniveau zijn ook mogelijk in geval van bijvoorbeeld zinnen/uitspraken die steeds terugkeren in een verhaal

• voorspellen is vooral op macro- en mesoniveau. Op macroniveau gaat het om voorspellingen over de tekstsoort en het onderwerp. Op mesoniveau gaat het om het benutten van inzicht in tekststructuren bij het voorspellen, met name de chronologische volgorde. Voorspellingen op microniveau zijn ook mogelijk in geval van bijvoorbeeld zinnen, uitspraken die steeds terugkeren in een verhaal

• voorspellen is vooral op macro- en microniveau. Op mesoniveau gaat het vooral om het benutten van relaties in een tekst bij het voorspellen die vrij expliciet gemaakt worden (vraag-antwoord, tegenstelling, middel-doel, oorzaak-gevolg). Voorspellingen op microniveau zijn ook mogelijk, bijvoorbeeld wanneer kinderen onduidelijk uitgesproken woorden, woord- of zinsdelen zelf aanvullen

• voorspellen is vooral op meso- en microniveau. Bij voorspellen op mesoniveau gaat het om het benutten van inzicht in relaties in een tekst (redengevende, concessieve en voorwaardelijke structuren, probleem-oplossing) die al dan niet expliciet gemaakt worden. Voorspellingen op microniveau zijn ook mogelijk, bijvoorbeeld wanneer kinderen onduidelijk uitgesproken woorden, woord- of zinsdelen zelf aanvullen